سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ها جهت انتخاب كارشناسان واجد شرايط از بين مهندسان دارای پروانه اشتغال به كار مهندسی که عضو سازمان هستند، دستورالعمل نحوه برگزاری آزمون، اعطای پروانه، انتخاب و معرفی کارشناسان رسمی ماده ۲۷ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان را در قالب دستورالعمل جدید سال ۱۴۰۰ تهیه کرده است. به همین دلیل، ما در بنیاد مهندسی به دستورالعمل های مندرج در این ماده اشاره می کنیم.
دستورالعمل نحوه اعطای پروانه، انتخاب و معرفی کارشناسان رسمی موضوع ماده ۲۷ قانون
این دستورالعمل در تاریخ ۱۴۰۰.۰۱.۰۱ به تصویب وزیر راه و شهرسازی رسید و از تاریخ تصویب، جایگزین دستورالعمل نحوه انتخاب و معرفی کارشناسان سازمان نظام مهندسی ساختمان مصوب ۱۳۷۹.۱۱.۱۰ می شود. دستورالعمل های مندرج در ۹ فصل و ۳۶ ماده آورده شده اند که شرایط اعطا پروانه، شرکت در آزمون و معرفی کارشناسان رسمی را نشانه گرفته است.
در فصل اول به اصطلاحات و واژگان تخصصی اشاره می شود که تعریف هر کدام در قالب ماده ۱ در زیر آورده شده است:
- قانون: قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۱۳۷۴
- آیین نامه: آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۱۳۷۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی
- کارشناس رسمی: کارشناس موضوع ماده ۲۷ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
- پروانه اشتغال: پروانه اشتغال به کار مهندسی موضوع ماده ۴ قانون
- پروانه کارشناسی: پروانه کارشناسی رسمی موضوع ماده ۲۷ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان که صرفا در رشته های اصلی عمران، معماری، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازی، نقشه برداری و ترافیک موضوع ماده ۶ قانون و با رعایت کلیه ترتیبات و تشریفات این دستورالعمل اعطاء می شود.
- سازمان استان: سازمان نظام مهندسی ساختمان استان
- شورای مرکزی: شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان
شرایط لازم برای اخذ و تمدید پروانه کارشناسی رسمی ماده ۲۷ قانون
در این فصل در مورد شرایط لازم برای اخذ، صدور و تمدید پروانه کارشناسی طبق ماده ۲ اشاره شده است:
شرایط اخذ پروانه کارشناسی ماده ۲۷ قانون
- عضویت معتبر در سازمان نظام مهندسی ساختمان استان
- دارا بودن مدرک کارشناسی پیوسته یا مدرک پیوسته در مقاطع بالاتر (کارشناسی ارشد پیوسته و غیره) در یکی از هفت رشته اصلی مهندسی مطابق آخرین مصوبات کمیسیون موضوع تبصره ۲ ماده ۷ قانون
- دارا بودن پروانه اشتغال به کار مهندسی اصلی معتبر پایه یک در رشته مورد تقاضاء
- داشتن همزمان صلاحیت های طراحی، نظارت و اجرا برای رشته های معماری و عمران و نیز صلاحیت های طراحی و نظارت به صورت همزمان برای رشته های برق و مکانیک در زمان ثبت نام برای شرکت در آزمون مربوط
- نداشتن محرومیت ناشی از محکومیت قطعی انتظامی درجه ۳ و بالاتر در زمان ثبت نام
- عدم اعتیاد به مواد مخدر
- نداشتن سوء پیشینه کیفری مؤثر
- برخورداری از سلامتی جسمی جهت انجام کارشناسی
- موفقیت در آزمون کتبی مربوط و اخذ حداقل نصاب نمره ۷۰ از ۱۰۰
- موفقیت در مصاحبه حضوری
- گذراندن دوره های آموزشی مطابق برنامه مصوب وزارت راه و شهرسازی
- گذراندن دوره کارآموزی مطابق نظامنامه ابلاغی وزارت راه و شهرسازی
- اتیان سوگند
نکته: در خصوص کارشناسی ناپیوسته در رشته های اصلی مهندسی و همچنین کارشناسی ارشد در رشته های شهرسازی و ترافیک ملاک عمل آخرین مصوبات کمیسیون فوق الذکر است.
شرایط آزمون و تمدید پروانه کارشناسی ماده ۲۷ قانون
- آزمون صدور پروانه کارشناسی، حداکثر هر سه سال، یک بار و با رعایت کامل مفاد این دستورالعمل و کلیه ترتیبات و تشریفات مذکور در آن برگزار می شود.
- صدور پروانه کارشناسی برای هر شخص، حداکثر در دو رشته از ۷ رشته اصلی ساختمان و منوط به دارا بودن و احراز کلیه شرایط و انجام ترتیبات، به شرح مفاد این دستورالعمل مجاز است.
- حدود صلاحیت کارشناس رسمی برای هر رشته و نحوه اعطای صلاحیت ها در مراحل مختلف، بر اساس نظامنامه ای است که با پیشنهاد شورای مرکزی و تأیید و ابلاغ وزارت راه و شهرسازی تعیین می شود و در پروانه کارشناسی صادره درج خواهد شد.
- طراحی سؤالات، اجرا و برگزاری آزمون توسط وزارت راه و شهرسازی و طی فرآیند مشابه با آزمون ورود به حرفه مهندسی صورت می پذیرد. مکانیزم حفاظتی و نحوه تشکیل جلسات برای طراحی سوالات آزمون مطابق با شیوه حفاظتی برگزاری آزمون مذکور بوده و تمامی اقدامات در این بخش تحت نظر وزارت راه و شهرسازی انجام خواهد شد
- آزمون کلیه رشته ها به صورت چند گزینه ای بوده و تعداد پرسشهای هر رشته، نمره منفی پاسخ اشتباه، زمان مورد نیاز آزمون و نحوه شرکت متقاضیان در آن، توسط وزارت راه و شهرسازی تعیین می شود. پرسش های عمومی و اختصاصی هر رشته از نظر ارزش وزنی، برابر بوده و آزمون بصورت جزوه بسته خواهد بود.
- آزمون اخذ پروانه کارشناسی در هر رشته در سراسر کشور در یک روز و به صورت همزمان، شروع و خاتمه می یابد.
- شرایط و نحوه رسیدگی به اعتراض شرکت کنندگان به نتیجه آزمون، طبق راهنمای ثبت نام آزمون خواهد بود و نتیجه قطعی رسیدگی به شکایت های واصله، از طریق مقتضی به فرد معترض اعلام می شود.
- پذیرفته شدگان در آزمون کتبی، به مصاحبه حضوری دعوت می شوند. وزارت راه و شهرسازی در مورد محل مصاحبه اعم از متمرکز یا منطقه ای در همه استانها تصمیم خواهد گرفت. اسامی پذیرفته شدگان نهایی بر اساس بالاترین نمره اخذ شده که شامل ۷۰ درصد نمره آزمون کتبی و ۳۰ درصد نمره مصاحبه حضوری است و با در نظر گرفتن تناسب و تعداد کارشناسان رسمی مورد نیاز هر رشته مذکور در ماده ۳ این دستورالعمل، استخراج و اطلاع رسانی می شود.
دوره آموزش کارشناس رسمی و کارآموزی ماده ۲۷ قانون
۱- پذیرفته شدگان نهایی باید دورۀ آموزشی برای کسب مهارت های لازم را که توسط سازمان استان طبق برنامه مصوب برگزار می شود، طی کنند. برنامه دوره شامل محتوای آموزشی، نحوه برگزاری و مدت آن به صورت یکسان برای هر رشته با پیشنهاد شورای مرکزی به تصویب وزارت راه و شهرسازی خواهد رسید.
۲- متقاضی اخذ پروانه کارشناسی رسمی پس از گذراندن دوره آموزشی، باید دوره کارآموزی را به مدت یک سال تحت نظر یک نفر کارشناس رسمی با حداقل پنج سال سابقه کارشناسی رسمی به عنوان کارشناس راهنما که به وسیله متقاضی معرفی می شود، طی کند. شرایط کارشناس راهنما، نحوه انجام کارآموزی و وظایف کارآموز، مطابق نظامنامه ای خواهد بود که با پیشنهاد شورای مرکزی و تصویب وزارت راه و شهرسازی، ابلاغ خواهد شد.
۳- متقاضی اخذ پروانه کارشناسی رسمی پس از موفقیت در دوره های آموزشی و طی دوره کارآموزی، در جلسه ای که با حضور مدیرکل راه و شهرسازی استان، رئیس سازمان استان و با دعوت از رئیس کل دادگستری استان تشکیل می شود، با قرائت و امضاء متن زیر اتیان سوگند می کند:
«من در پیشگاه خداوند متعال، به قرآن کریم سوگند یاد می کنم در اموری که برای کارشناسی به من رجوع می شود، پروردگار یکتا را حاضر و ناظر دانسته و نظر کارشناسی خود را به راستی و درستی اظهار کنم و نظر خصوصی خود را در آن دخالت ندهم و تمام نظرات خود را نسبت به مواردی که به اینجانب ارجاع شده اظهار کرده و مطلبی را مکتوم ندارم و بر خلاف واقع چیزی نگویم و ننویسم و اسراری که در خلال انجام کارشناسی از آنها مطلع شده ام حفظ کنم و رازدار و امین باشم.»
۴- پس از اتیان سوگند و در صورت بقای کلیه شرایط مندرج در ماده ۲ این دستور العمل، به فاصله حداکثر سی روز کاری، پروانه کارشناسی رسمی متقاضی با درج صلاحیت های مربوطه با امضای وزیر راه و شهرسازی یا مقام مجاز از سوی ایشان صادر خواهد شد.
۵- مدت اعتبار «پروانه کارشناسی رسمی» سه سال است و طبق ضوابط مربوط تمدید می شود و تا زمانی که دارنده آن بر طبق قانون و مقررات مربوط، شرایط و صلاحیت های قانونی را دارا باشد قابل تمدید خواهد بود و با سلب هر یک از شرایط موضوعه، در هر مرحله از مراحل مقرر در این دستورالعمل، پروانه مذکور صادر و یا تمدید نخواهد شد.
۶- مدت اعتبار قبولی در آزمون کتبی حداکثر سه سال است و در صورتی که ظرف مدت مذکور، مراحل صدور پروانه تکمیل و طی نگردد، قبولی در آزمون کان لم یکن خواهد بود.
۷- هزینه برگزاری آزمون، مصاحبه، آموزش، کارآموزی، صدور و تمدید «پروانه کارشناسی رسمی» توسط وزارت راه و شهرسازی تعیین می شود و پرداخت آن به عهده متقاضی است
۸- پروانه کارشناسی رسمی در سراسر کشور معتبر بوده و در صورتی که کارشناس رسمی؛ عضویت خود در سازمان استان را ترک و به عضویت سازمان استان دیگری در آید، کماکان از مزایای پروانه کارشناسی رسمی برخوردار خواهد بود.
۹- هر کارشناس رسمی دارای پرونده ای در سامانه اطلاعات حرفه ای دارندگان پروانه اشتغال به کار بوده و سوابق کارشناس، شامل گواهی قبولی در آزمون، گواهی شرکت در دوره های آموزشی، گواهی شرکت در دوره کارآموزی، حدود صلاحیت و مجازات انتظامی احتمالی وی در آن ثبت و نگهداری خواهد شد.
نکته: اندازه، فرم، رنگ و محتوای پروانه کارشناسی هر رشته در سراسر کشور یکسان بوده و با پیشنهاد شورای مرکزی، توسط وزارت راه و شهرسازی تأیید و صادر می شود.
وظایف کارشناس رسمی ماده ۲۷ قانون
۱- اظهار نظر کارشناسی باید مستدل، مستند و صریح بوده و کارشناس رسمی موظف است نکات و توضیحاتی که برای تبیین نظریه کارشناسی ضروری است به طور کامل در گزارش خود منعکس نمایند. کارشناس رسمی موظف است نسخه ای از اظهار نظر کارشناسی و ضمایم مورد استناد نظریه کارشناسی را تا مدت حداقل پنج سال بعد از تاریخ تسلیم نگهداری کند.
۲- کارشناس رسمی مجاز به انجام کارشناسی در مدت زمانی که به هر دلیلی پروانه اشتغال به کار مهندسی یا پروانه کارشناسی رسمی وی فاقد اعتبار است، نبوده و موظف است مراتب عدم اعتبار پروانه های مذکور را حداقل یک ماه پیش از خاتمه اعتبار، کتباً به سازمان استان اعلام و تقاضای تمدید پروانه را ارائه کند.
۳- کارشناسان رسمی در انجام امور کارشناسی خود موظف به رعایت موارد زیر می باشند و نقض هر یک از این موارد به منزله تخلف انتظامی محسوب می شود:
- وظایف کارشناسی را در مهلت مقرر در قرار کارشناسی و یا در مهلت تمدید شده اعلامی از سوی سازمان، انجام دهد.
- پیش از انجام کارشناسی، جهات رد مذکور در ماده ۹ آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۲۷ قانون را بررسی و در صورت وجود جهات رد، بلافاصله مراتب را به سازمان استان و مرجع درخواست کننده یا متقاضی کارشناسی کتباً اطلاع و از انجام کارشناسی با ادامه آن استعفاء دهد.
- در انجام وظایف محوله دقت کافی نموده و بهترین قضاوت مهندسی خود را در نظریه کارشناسی به کار بندد.
- وظایف کارشناسی اعم از اینکه به صورت انفرادی یا به عنوان عضو هیأت کارشناسی به وی ارجاع می شود بی واسطه انجام داده و مجاز نیست آن وظایف را به اشخاص ثالث محول کند حتی اگر شخص ثالث دارای پروانه کارشناسی رسمی باشد.
- در بررسی های کارشناسانه و همچنین در تدوین و تنظیم نظریه کارشناسی خود از معیارها و موازین معتبر و عرف رایج بهره برداری نموده و در نظریه خود تمام حقیقت را ابراز کرده و چیزی را خلاف حقیقت ابراز نکند.
- نظریه کارشناسی را با رعایت بی طرفی کامل تنظیم کند.
- اخلاق حرفه ای و شئون مهندسی را مطابق نظامنامه رفتار حرفه ای در مهندسی ساختمان مصوب وزیر راه و شهرسازی رعایت کند.
- صرفاً در حدود صلاحیت کارشناسی رسمی اخذ شده خود، مسئولیت کارشناسی را قبول کند و چنانچه انجام کارشناسی را خارج از حدود صلاحیت خود تشخیص داد، بلافاصله ادامه کار را متوقف و مراتب را کتباً به سازمان استان و مرجع درخواست کننده یا متقاضی کارشناسی اطلاع دهد.
- در صورت قبول امر کارشناسی از انجام آن امتناع نورزد مگر در صورت داشتن عذر موجه و پس از اعلام آن به سازمان استان و اخذ تأیید رئیس سازمان استان.
- اسراری را که در خلال انجام کارشناسی از آنها مطلع می شود حفظ کند.
- قانون، آیین نامه و آیین نامه اجرایی ماده ۲۷ موضوع قانون، این دستورالعمل و ابلاغیه های وزارت راه و شهرسازی و شورای مرکزی را به طور کامل رعایت کند.
- از قبول هدیه یا هر گونه وجه یا امتیازی از مرجع درخواست کننده یا متقاضی کارشناسی و با هر طرف دیگر ذینفع در نتیجه کارشناسی خودداری کند.
- در دوران عدم اعتبار پروانه اشتغال بکار مهندسی و پروانه کارشناسی، محرومیت ناشی از آرای قطعی قضایی یا شورای انتظامی از قبول کارشناسی خودداری کند.
معرفی کارشناس ماده ۲۷ قانون
۱- سازمان استان فهرستی از اسامی کلیه کارشناسان رسمی عضو خود را به تفکیک هر رشته و صلاحیت تهیه و به ترتیب الفبایی مرتب و اطلاعات آن را به هنگام نموده و در تارنمای رسمی سازمان منتشر می کند. سازمان استان مؤظف است فهرست و مشخصات کارشناسان رسمی خود را هر شش ماه، به روز نموده و بطور مقتضی در اختیار دستگاه های اجرایی، مراجع قضایی و شبه قضایی در سطح استان قرار دهد.
۲- پس از درخواست کتبی مراجع درخواست کننده یا اشخاص حقیقی یا حقوقی متقاضی خدمات کارشناسی، معرفی کارشناس یا کارشناسان رسمی منتخب از طریق سامانه ارجاع خدمات مهندسی و بر اساس نظامنامه ای خواهد بود که با پیشنهاد شورای مرکزی و به تصویب وزارت راه و شهرسازی می رسد.
۳- در صورت ارجاع کار از سوی مراجع قضایی و شبه قضایی، ضوابط و مقررات مرتبط با آئین دادرسی ملاک عمل خواهد بود.
۴- ابلاغ قرار کارشناسی به کارشناس یا کارشناسان رسمی منتخب، پس از تودیع حق الزحمه على الحساب یا قطعی از طرف متقاضی کارشناسی در حساب سازمان استان، به وسیله رئیس یا به نحو مصوب هیأت مدیره سازمان استان انجام می گیرد.
۵- چنانچه کارشناس رسمی معرفی شده برای انجام کارشناسی خود نیاز به استفاده از ابزار، لوازم، نرم افزارهای مدارک با انجام آزمایش های ضروری با استفاده از خدمات فنی و مشورتی متخصصان دیگر با هزینه های الزامی دیگری مربوط به کارشناسی داشته باشد یا موضوع کارشناسی از مواردی باشد که برای آن تعرفه دستمزد کارشناسی تعیین نشده باشد، مراتب را همراه با برآورد هزینه به سازمان استان اعلام و پس از تأیید مراتب توسط سازمان مذکور و تعهد پرداخت هزینه های اضافی مذکور از ناحیه متقاضی کارشناسی، نسبت به تهیه امکانات و یا استفاده از خدمات پیشنهادی اقدام می کند.
فرآیند اعلام نظریه و پرداخت دستمزد کارشناسی ماده ۲۷ قانون
کارشناس رسمی با هیأت کارشناسان رسمی پس از اتمام کار کارشناسی، اصل نظریه را در دو نسخه به سازمان استان تسلیم می کند. سازمان استان پس از ثبت نظریه و حصول اطمینان نسبت به رعایت مقررات و الزامات مربوط به انجام کارشناسی (صرفا از جنبه فرآیندی و بدون دخالت در ماهیت نظریه اعلامی کارشناس)، نسخه ای از آن را به مرجع یا متقاضی درخواست کننده تسلیم و نسخه دوم را در سوابق کارشناس مربوط ضبط و ظرف حداکثر ۱۰ روز کاری نسبت به پرداخت حق الزحمه کارشناس یا کارشناسان پس از کسر کسورات قانونی موضوع ماده هفت آیین نامه اجرایی ماده ۲۷ قانون، اقدام می کند.
کارشناس رسمی حق واگذاری موضوع کارشناسی به غیر را ندارد و نمی تواند انجام وظایف خود را به شخص ثالث ارجاع کند. در صورت اقدام به این امر، علاوه بر پیگیری انضباطی تخلف در شورای انتظامی، هیچ گونه حق الزحمه ای به وی یا به شخص ثالث تعلق نخواهد گرفت و نظریه کارشناسی ارائه شده نیز فاقد اعتبار خواهد بود.
تعرفه و دستمزد کارشناس رسمی بر اساس ماده شش آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۲۷ قانون تعیین و بر اساس آن اقدام می شود.
تخلفات کارشناسی ماده ۲۷ قانون
رسیدگی به تخلفات انتظامی کارشناس رسمی در انجام امور محوله، بدوأ حسب مورد به عهده شورای انتظامی استان با شورای انتظامی هم عرض استان بوده که در چارچوب آیین نامه مربوط به آن رسیدگی و رأی مقتضی صادر خواهد شد.
آرای شوراهای مذکور، قابل تجدیدنظر در شورای انتظامی نظام مهندسی است. هرگونه محرومیت از استفاده از پروانه اشتغال به کار مهندسی به منزله محرومیت از انجام کارشناسی رسمی خواهد بود.
تخلفات انتظامی کارشناسان رسمی به شرح زیر هستند:
- عدم حضور در مراجع صالحه در وقت مقرر بدون عذر موجه
- توسل به معاذیری که خلاف بودن آنها بعد ثابت شود.
- مسامحه و سهل انگاری در اظهار نظر، هرچند مؤثر در تصمیمات مراجع صلاحیت دار نباشد.
- تسلیم اسناد و مدارک به اشخاصی که قانون حق دریافت آن را ندارند و یا امتناع از تسلیم آنها به اشخاصی که حق دریافت دارند.
- سوء رفتار و اعمال خلاف شئون حرفه ای
- نقض قوانین و مقررات در اظهار نظر کارشناسی
- انجام کارشناسی و اظهار نظر با وجود جهات رد قانونی
- انجام کارشناسی و اظهار نظر در اموری که خارج از صلاحیت کارشناس است.
- انجام کارشناسی و اظهارنظر برخلاف واقع و مبتنی بر تبانی
- انجام کارشناسی و اظهارنظر یا پروانه ای که اعتبار آن منقضی شده باشد.
- انشاء اسرار و اسناد محرمانه
- تقاضا یا اخذ وجه یا مال یا قبول خدمت مازاد بر تعرفه دستمزد و هزینه مقرر در قوانین یا دستورات مراجع صلاحیت دار
- انجام کارشناسی و اظهارنظر در زمان تعلیق، محرومیت از حقوق اجتماعی
- عدم رعایت هر یک از موارد مندرج در ماده ۲۳ این دستورالعمل
- تشخیص اهمیت و درجه تخلف و انطباق آن با هر یک از مصادیق تخلفات حرفه ای و انضباطی مندرج در ماده ۹۱ آیین نامه و مجازات لازم مندرج در ماده ۹۰ آیین نامه، حسب مورد به عهده شورای انتظامی استان، (ویرگول اضافه شده است) شورای انتظامی هم عرض و شورای انتظامی نظام مهندسی است و تکرار تخلف از هر نوع که باشد مستوجب مجازات شدیدتر خواهد بود.
سایر مقررات ماده ۲۷ قانون
پروانه های کار شناسی که پیش از تصویب این دستورالعمل مطابق ضوابط و با رعایت کلیه تشریفات و ترتیبات قانونی زمان صدور صادر گردیده است، در هنگام تمدید، مطابق با عناوین این دستورالعمل و با حفظ حدود صلاحیت اعطاء شده، قابل تمدید خواهد بود.
در راستای اجرای این دستورالعمل، وزارت راه و شهرسازی، سازمان ها و ادارات کل تابعه، سازمان، سازمان استان ها، سازمان نظام کاردانی، سازمان نظام کاردانی استان و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می توانند در ارجاع امور کارشناسی بجای کارشناسان رسمی دادگستری، با اولویت از خدمات کارشناسی رسمی موضوع این دستورالعمل استفاده نمایند.
مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این دستورالعمل بر عهده وزارت راه و شهرسازی خواهد بود.
نظامنامه های مورد اشاره در این دستورالعمل حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل، توسط مراجع تعیین شده تهیه و پس از تصویب وزارت راه و شهرسازی، توسط وزارت مذکور ابلاغ خواهد شد.